Op bierexcursie naar Nederland bij Jopen / De Prael / Maximus

HBG gaat ‘vreemd’ op brouwerijbezoek in Haarlem / Amsterdam / Utrecht

Zaterdag 22 maart staat al weken met stip in mijn agenda genoteerd, want dan staat een uitstap met de Hagelandse Biergenieters naar Haarlem, Amsterdam en Utrecht gepland. Een Belgische bierclub die Nederlandse brouwerijen bezoekt. Het zal niet de laatste keer zijn dat we te horen krijgen dat dit de omgekeerde wereld is. En het verdient lof dat HBG dit initiatief durfde te nemen, want onbekend is heel vaak onbemind.

Met een aantal dappere bierkrijgers staan we ’s ochtends vroeg klaar om richting Haarlem te vertrekken.  De sfeer zit er onmiddelijk goed in en de tijd vliegt voorbij. Tegen 10u45 komen we in Haarlem aan. De borden aan de invalsweg omschrijven  Haarlem met een Nederlandse bescheidenheid als de beste winkelstad van Nederland. Dit zou best wel eens kunnen waarheid zijn want het is op de koppen lopen. Gelukkig bevindt ons doel zich recht tegenover de ondergrondse parking...de prachtige Jopenkerk.

Voor de opkomst van het Pilsener bier had iedere streek in Nederland zijn eigen bierspecialiteiten. Al vanaf de veertiende eeuw werden brouwerijen geregistreerd. Haarlem was van de Middeleeuwen tot begin 20^e eeuw een stad met veel bierhistorie en één van de grootste bierbrouwerssteden van Nederland. In de 15^e eeuw was het Haarlemse Koytbier zelfs het meest gedronken bier in Antwerpen. In de toptijden van de Haarlemse brouwcultuur stonden de kades langs het riviertje ‘het Spaarne’ vol met stapels biervaten met een inhoud van 112 liter : de Haarlemse Jopen. In het jaar 1543 werd er een ongekend hoge productie gehaald van 13 miljoen liter. Maar aan elke roem komt een einde. In 1916 sloot de laatste Haarlemse brouwerij haar poorten.

Pas in 1994 werd de oude brouwerstraditie in ere hersteld. Ter gelegenheid van het 750-jarig bestaan van Haarlem ging het Haarlems Biergenootschap de archieven in op zoek naar authentieke recepten voor een speciaal Haarlems jubileumbier. Het resultaat : Jopen Hoppenbier volgens een origineel recept uit 1501. Het succes was overweldigend en al gauw werd duidelijk dat Jopen Bier zich niet zou beperken tot dat ene jubileumbier. Jopen Bier was een feit en is nu uitgegroeid tot de snelstgroeiende onafhankelijke bierbrouwerij van Nederland. Jopenbier heeft vanaf het begin onder toezicht gestaan van brouwer Chris Wisse die inmiddels de hoofdbrouwer is en samen met Jelle Aaij en Robbert Uyleman het team in de brouwerij vormt. Onder leiding van Michel Ordeman combineren zij passie en vakkennis om Jopen Bier op de Nederlandse en internationale bierkaart te zetten.

Sinds november 2010 is de prachtige Jacobskerk in Haarlem de nieuwe thuisbasis van Jopen Bier. De historische kerk is omgetoverd tot een volledig operationele brouwerij. Deze nieuwe thuisbasis is een unieke combinatie van restaurant, grand café en brouwerij waar de gasten tijdens het nuttige van hun maaltijd of biertje het brouwproces met eigen ogen kunnen aanschouwen. De koperen brouwketels zijn vanachter de lange bar zichtbaar evenals de 8 grote lagertanks achter glas. De moderne brouwinstallatie is afkomstig van BrauKon uit Duitsland en heeft een capaciteit van 2x20hl.

Dit is zonder twijfel de mooiste brouwzaal die ik ook gezien heb...een kerk in godsnaam.

Onder de indruk van de omgeving, maar toch vrij dorstig na een lange rit schuiven we aan de feestdis aan en zijn we klaar om de Jopenbieren te ontdekken. We besluiten om per persoon twee proefglasjes met twee verschillende bieren te proeven zodat we nagenoeg alle 25 bieren van hun gamma kunnen proeven.

Op het menu staan :

Lentebier ( 7% vol. alc.) : een seizoensbier waarbij het gebruik van korianderzaad en een Amerikaanse hop dit bier zijn fruitige, lichtbittere karakter geven

Bokbier (6,5% vol. alc.) : een viergranen Bokbier met mooie gebrande smaken in het bier die bijna aan rooksmaak appelleren. Vooral de gebrande roggemout geeft donkere tonen die doen denken aan chocolade.

Johannieter (9% vol. alc.) : een donkerbruine zware weizenbock. De gebrande tarwe geeft het bier zijn kleur en weizen fruitigheid. De Johannieter is genoemd naar het Johannieter klooster dat in het centrum van Haarlem stond. De monniken brouwden daar bier voor gasten en eigen gebruik.

Ongelovige Thomas (10% vol. alc.) : Jopen’s interpretatie van een Quadrupel type. Volle moutsmaken als hoofdsmaak, maar met Amerikaanse hop voor een extra fruitig hopkarakter. Dit roodbruine bier is vernoemd naar de Apostel Thomas. Zijn feestdag is 21 december, de start van de winter.

Hoppenbier (6,8% vol. alc.) : Dit bier is gebrouwen volgens Haarlems brouwerskeur uit 1501. In dit recept staat omschreven hoe het bier gebrouwen moet worden uit gerstemout, tarwemout en haver. Dit blonde bier krijgt een dubbele hopgift waardoor een pittig frisbitter karakter ontstaat. De lang uitvloeiende bitterheid maakt dit bier een ideaal aperitief. Dit is het Jopen huisbier.

Koyt (8,5% vol. alc.) : is een zwaar gruutbier, gebrouwen volgens Haarlems brouwerskeur uit 1407. Dit roodbruine bier wordt gebrouwen met gruut waarin ritueel geplukte gagel het meest bepalend is. De licht kruidige smaak is zeer complex en zacht.

Trinitas Tripel (9% vol. alc.) : een blonde drie granen tripel, gebrouwen met de de drie in het middeleeuwse brouwerskeur voorgeschreven granen; gerst, haver en tarwe. Dit geeft het bier frisheid in combinatie met de royale hopgift die in de nasmaak een karaktervolle bitterheid geeft. De naam verwijst naar de Heilige drie eenheid; de vader, de zoon en de heilige geest.

Extra Stout (5,5% vol. alc.) : is een typisch Nederlandse Stout. Deze bierstijl was verdwenen maar is door Jopen nieuw leven ingeblazen. De NL stout is een droge stout en wordt wel de ‘espresso’ onder de bieren genoemd omdat er veel gebrande smaken inzitten zoals pure chocolade en koffie.

Malle Babbe (5% vol. alc.) : is een Dunkel Weizen met Saphyr hop. Het frisse karakter van het weizen bier komt tot uiting door de banaantjes in het aroma, extra fris fruitig door de citrustonen van de Saphyr hop. Zomers bier dat vernoemd is naar het model van Frans Hals, later ook bezongen door Rob de Nijs. Malle Babbe is blond, Malle Babbe is rond, lekker bier van plezier.

Adriaan Wit (5% vol. alc.) : is een Haarlems witbier dat is vernoemd naar Molen de Adriaan. Jopen heeft de herbouw van deze molen gesponsord. Adriaan bevat veel tarwe en er worden kruiden gebruikt bij het brouwen wat resulteert in een fris en fruitig bier met weinig bitterheid.

Gerstebier (4,5% vol. alc.) : is een verfrissende dorstlesser die wordt gebrouwen zoals dat begin 1900 in Haarlem gebruikelijk was. Dit gerstebier was de bovengistende tegenhanger van het opkomende pilsenerbier en werd toen nog ‘Dubbele Gerste’ genoemd. Blond, licht van alcohol en hopbitter.

Jacobus RPA (5% vol. alc.) : is een amberkleurig bier met rogge gebrouwen. De Jacobskerk (nu Jopenkerk) bestond 100 jaar in 2011. Jacobus was de beschermheilige van de pelgrims. Pelgrims overnachtten op hun tocht in gasthuizen die accijnsvrij mochten brouwen mits ze rogge brouwden. Om die reden is Jacobus een Rogge Pale Ale. Fruitige, bittere smaak van grapefruit en sinaasappelschil met een licht kruidige, droge smaak. Dit vinden we allen zonder twijfel het beste bier.

DIPA (8,5% vol. alc.) : het zwaardere broertje van de Jacobus RPA met veel hopbitterheid en aroma. Dit vonden we het tweede beste bier.

Het idee om al deze bieren te kunnen proeven was echt perfect, maar de tijd dringt en een korte rondleiding door de brouwerij, restaurant en café staan op het programma. Waar vroeger het grote orgel stond staat nu een gigantische bar op de eerste verdieping. Vanuir het restaurant op de eerste verdieping heb je een prachtig zicht op de bar, café en brouwinstallatie beneden.

In het restaurant krijgen we nog een unieke uitsmijter, het speciale ‘Librije’ bier dat in 2013 speciaal voor het driesterrenrestaurant ‘het Librije’ uit Zwolle gebrouwen is. Een klepper van formaat met gagel, jeneverbes, steranijs, Spaanse peper, spekdrop en curaçao sinaasappel als ingrediënten. Dit is een zeer complex kruidig bier van 10% vol. alc. met heel veel smaak en pit.

We zijn echt als een koning ontvangen bij brouwerij Jopen en ik kom zeker eens terug met vrouw & dochter want dit proeft naar meer.

Dringend tijd voor een tussenstop in de iets verder gelegen speciaalzaak Melgers waar een 1000-tal bieren verkregen kunnen worden. Al sinds 1972 is Melgers gevestigd in de Barrevoetestraat te Haarlem. Op zo een 300m2 vind je een enorme keuze aan bieren. Gelukkig hebben we niet veel tijd of mijn bankkaart was geplunderd. Bieren van de hele wereld zijn beschikbaar, maar ik probeer me toch vooral te focussen op Nederlandse bieren. Opnieuw worden we enkele keren spontaan aangesproken door Nederlanders met de vraag wat wij überhaupt in een Nederlandse bierzaak doen. Verrast, maar vooral trots dat een Belgische vrolijke bende de moeite doet om het Nederlandse bierpatrimonium te ontdekken. Enkele nuttige tips brengen me naar bieren van brouwerij ’t Uiltje. Dit is een jonge brouwer die de stiel geleerd heeft bij brouwerij Jopen, maar nu zijn eigen weg ingeslaan is. Als toetje neem ik nog een Emelisse Crème Brûlée mee.

We komen echt handen tekort om onze dozen vol bier naar de auto’s te brengen. Steven (van het M-café) kan duidelijk een helpende hand gebruiken. Koffers vol en met gierende banden van het rustige Haarlem naar het iets verder gelegen kosmopolische Amsterdam. Hier is het alle hens aan dek om een parkeerplaats te vinden. Je kan nog gemakkelijker een speld in een hooiberg vinden. Een betoging tegen de Nuclear Summit en een andere betoging tegen Geert Wilders voor de dag van verdraagzaamheid maken het door de afgesloten straten en massaal aanwezige politie nog moeilijker. Dankzij het hoge rallygehalte van Jeanke en Kurt laveren we door enkele eenrichtingsstraten en vinden we uiteindelijk toch nog een parkeerplaats. De boze blikken van de Amsterdamse fietsers over onze waaghalzerij nemen we er graag bij. De magen knorren, maar omdat we ondertussen achter op schema zitten besluiten we toch eerst brouwerij De Prael te bezoeken.

Brouwerij De Prael is een totaal ander verhaal dan Brouwerij Jopen. Deze brouwerij ligt in hartje Amsterdam, gevestigd in een voormalig veilinghuis en wagenmakerij aan de Oudezijds Voorburgwal . Dit is één van de oudste plekken van Amsterdam en wordt ook wel de bierkaai genoemd. Hier lag al rond 1300 een bierkaai waar houten schepen bier aanvoerden vanuit Duitsland. En waar later de eerste brouwerijen ontstonden.

Dit is duidelijk een ambachtelijke brouwerij. Ooit brouwden twee jongens (Fer Kok en Arno Kooy) hier hobbymatig bier. Daarnaast stonden ze zo nu en dan achter de microfoon om smartlappen te zingen en werkten ze in de geestelijke gezondheidszorg. Ze droomden van een eigen brouwerij. Totdat alles op zijn plek viel en de sociale brouwerij De Prael ontstond. De klemtoon ligt nog steeds op een sociale functie. Het vele handwerk in een brouwerij is zeer geschikt voor de medewerkers, allen met een psychiatrische achtergrond. Zij komen moeilijk in aanmerking voor een reguliere arbeidsplaats. De stichting De Prael biedt meer dan 100 medewerkers begeleiding en regelmaat en eerlijk werk zoals malen, brouwen, afvullen, lageren, etiketteren en inpakken. Brouwerij De Prael biedt deze mensen regelmaat en werk om trots op te zijn. Dit geeft deze ex-gedetineerden ook de kans om nadien gemakkelijker een job te vinden.

Het is duidelijk dat De Prael bier brouwt waar ze trots op zijn en dat vanuit het hart gebrouwen wordt. Bier zo puur als de liederen van de bekendste Amsterdamse volkszangers. Hun bieren dragen dan ook hun voornamen. Zo is er een Johnny  (genoemd naar Johnny Jordaan), Heintje (genoemd naar Heintje Simons), Willeke (genoemd naar Willeke Alberti) en natuurlijk André (genoemd naar André Hazes).  Brouwerij De Prael houdt ook een geschiedenis levend want het brouwproces is nog hetzelfde als eeuwen geleden. De brouwerij heeft wel een moderne installatie, maar al hun keuzes voor en na het brouwen zijn ambachtelijk. Ze malen de granen in hun brouwerij en selecteren de mout zelf. In het hele proces wordt er niet gefilterd en gepasteuriseerd. Brouwerij De Prael lagert alle bieren op klassieke wijze, vult af met nagisting en voegt geen geur- of smaakstoffen toe.

Na de rondleiding is het dringend tijd om af te zakken naar het eetcafé. De ganse ruimte straalt een typische sfeer van Amsterdamse volkszangers. Een bruine kroeg met aan de muur een overzicht van de LP’s van André Hazes, Willeke Alberti, Heintje, Zangeres Zonder Naam.

Op het menu staan stoofvlees of fish en chips. Voor de bierkeuze beperken we ons tot een Johnny en een Mary. Johnny is duidelijk de minst lekkere. Dit is een klassiek blond bier met een pittige bitterheid. Vernoemd naar Jantje van Musscher (1924-1989), beter bekend als Johnny Jordaan. Hij zong al vanaf zijn 8^e jaar op straat en in cafés, samen met zijn neef Willy Alberti. Mary is duidelijk veel beter en valt wel in de smaak. Dit is een bitterzoete, roodkoperen triple. Vol en zacht is haar rondborstigheid. Vernoemd naar Maria Bey (1919-1998) bekend onder haar artiestennaam Zangeres Zonder Naam. Voor veel mensen een symbool van hoop en liefde.

De tijd dringt en ik wil absoluut nog een bezoek brengen aan het biercafé Arendsnest (gelegen op de grens tussen Amsterdam-centrum en de volkse wijk De Jordaan).

Proeflokaal Arendsnest is uniek in opzet. In tegenstelling tot de overige biercafés in Amsterdam en Nederland, die voornamelijk Belgisch bier tappen, wordt in Proeflokaal Arendsnest alleen bier van Nederlandse brouwerijen geschonken. Er is ruime keuze. Momenteel hebben ze meer dan 100 verschillende bieren op fles op voorraad en maar liefst 30 bieren op tap. Het is duidelijk dat wij niet de enige zijn die dit leuke café ontdekt hebben, want het is op de koppen lopen. Gelukkig is het mooi weer en kunnen we ons aan de Herengracht op een terrasje neervlijen.  We proeven o.a. Mikkie = Cattivella van Peter & Gio. Dit bier van 9,5% vol. alc. is werkelijk een smaakbom. Dit is eten & drinken tegelijkertijd. Je proeft niet alleen de crème brûlée...dit is gewoon crème brûlée. Ideaal op een ijskoude winteravond als je niet kan kiezen om iets te eten of iets te drinken.

Na een wandeling door het centrum van Amsterdam om alle drank & spijs te verteren, vertrekken we richting Utrecht voor ons laatste bezoek, nl. Brouwerij Maximus. Ook hier is een rondleiding en een degustatie van hun bieren voorzien. Ondertussen is de avond gevallen en is het vrij fris geworden, maar het knaterende houtvuur lacht ons warm toe. Binnen wacht ons een heel aangenaam proeflokaal. De tafels en stoelen zijn volledig van houten palette.

Brouwerij Maximus is begonnen door de bedrijfsleiders van Kafee België uit Utrecht, Ewald Visser en Arend-Jan Van Dieën, samen met Marcel Snater van brouwerij De Snaterende Arend. De brouwerij en het aanpalende proeflokaal zijn gelegen in de vinex-wijk Leidsche Rijn in Utrecht. In 2011 is de brouwerij gestart met brouwen. Het brouwen gebeurde oorspronkelijk elders waardoor Maximus toen een brouwfirma was. Sinds 27 september 2012 wordt er ter plaatse gebrouwen en is het dus een echte brouwerij. De brouwerij is tevens een sociale onderneming of leerwerkbedrijf. In samenwerking met Stichting Brouwloods kunnen vroegtijdige schoolverlaters en langdurig zieken werkritme opbouwen en opleiding krijgen.

Brouwerij Maximus probeert doordrinkbare bieren te brouwen, maar die wel verrassend blijven bij iedere slok. Tenslotte willen ze atypische, ambachtelijke bieren brouwen met een heel eigen karakter. Heel aangenaam is dat je de koperen brouwinstallatie in zijn geheel kan bewonderen vanuit hun proeflokaal.

Tijd om te proeven en ik moet toegeven dat we opnieuw ongelofelijk verwend worden. We worden niet alleen gastvrij ontvangen, maar ook het ganse gamma van de brouwerij passeert aan onze lippen. Waar is toch die beruchte Hollandse gierigheid gebleven ?

Het eerste bier is de Pandora (6% vol. alc.) : Dutch Pale Ale, blond bier. Fris, fruitig (mango) en licht bier met Simcoe hop. Een echt sessie bier. Het medium koolzuurgehalte zorgt ervoor dat de smaak nog beter tot zijn recht komt.

Mijn favoriet is de Brutus (6% vol. alc.) : American Amber Lager. Zoet in het begin met een hopbitterheid in de afdronk. Citrustonen door Amerikaanse hopsoorten (Cascade). De lage gisting zorgt voor een goede doordrinkbaarheid.

Stout 8 (8% vol. alc.) is een verwarmend zwart bier. Engelse hop (East Kent) en verschillende geroosterde moutsoorten worden gebruikt. Perfecte smaakbalans tussen verse koffie en chocola. Romig en vol. Met een aangenaam bittertje.

High Hops IPA (6% vol. alc.) : India Pale Ale. Vijf soorten hop die verrassende frisse tonen geven met een niet te zware bittere afdronk. Een bloemig bier waarbij duidelijk Amarillohop gebruikt wordt.

Lentebock (Violante 6) : Hierbij wordt Hercules dry hopping gebruikt. Een ietwat zoetig, plakkerig bier maar toch vlot drinkbaar

Saison (5% vol. alc.) : een typisch saisonbier van hoge gisting. Een echte dorstlesser door zijn frisse smaak en licht bittere afdronk. Storting van 15% tarwe op de pilsmout. Gebruik van saisongist en coriander.

Schwarz (5% vol. alc.) : Een typisch schwarzbier. Een donker bier met aroma’s van geroosterde mout en koffie. Een aangename, zacht bittere toets met een droge afdronk. Mooie afsluiter.

Uiteindelijk hebben we het ganse gamma doorlopen en wordt het echt tijd om terug te keren naar België.

Een nuchtere kijk leert me dat er verdomd lekkere bieren gebrouwen worden in Nederland. De Nederlanders hebben duidelijk de knop omgedraaid en gaan, lekker eigenwijs, voor een nieuw gamma bieren. België blijft als bierland natuurlijk nog een straatlengte voor, maar we mogen toch niet blijven teren op onze naambekendheid en innovatief en creatief bezig blijven. Met een blond, donker en tripel bier alleen in ons gamma blijven we ter plaatse trappelen terwijl andere landen zoals Nederland en Italië ons razendsnel inhalen. Gelukkig hebben vele Belgische brouwers de boodschap begrepen en gaan ze resoluut voor originaliteit gekoppeld aan deskundigheid en kwaliteit. We mogen niet teren op onze naambekendheid en verwaand neerkijken op andere bierculturen...louter uit onwetendheid. Creatief bezig blijven, investeren in brouwdeskundigheid en fier zijn op ons bier met een gezonde portie Nederlandse brainie erbovenop. De boodschap is dat we de grens moeten oversteken en ook van andere bierculturen leren net zoals zij van ons leren. Daarom vond ik het initiatief van de Hagelandse Biergenieters prachtig. Mijn ogen zijn in ieder geval geopend. Volgend jaar een uitstap naar opkomend bierland Italië ?