Villaggio della Birra, Italiaans bierfestival met een Belgisch tintje

Villaggio della Birra, Italiaans bierfestival met een Belgisch tintje

Tussen de zachte Toscaanse heuvels van het platteland rond Siëna verschijnt het ‘Villaggio di Bibbiano’ dat uit slechts enkele huizen bestaat. Het bevindt zicht dichtbij Buonconvento in een vallei die sinds mensenheugnis een inspirerende muze is voor dichters en schilders. Maar tijdens het eerste weekend van september worden de inwoners van dit lieftallige dorpje met verstomming geslagen als bierliefhebbers van over gans Italië en ver daarbuiten afzakken naar ‘Villaggio della Birra’. Belgische, Italiaanse en andere bierkenners stellen hun kennis en hun bieren ter beschikking van de talrijk opgekomen bierliefhebbers en toevallige passanten. Bierexperten en artiesten vomen het kleine gehucht om tot het levendige bierdorp ‘Villaggio della Birra’. Het resultaat is een onvergetelijk parcours dat zowel de gepassioneerde als de louter nieuwsgierige bierliefhebber langs de artisanale bieren van de eeuwenoude Belgische traditie en van de bruisende Italiaanse cultuur leidt.

Dit jaar werd de negende editie van dit bierfestival georganiseerd op 6 en 7 september. Het principe is eenvoudig. Wie zich een proefglas aanschaft, kan aan de brouwersstandjes artisanale bieren gaan proeven en betalen met jetons die je aanschaft voor de prijs van 2 euro (15cl) of 4 euro (30cl). Bovendien kan je een gerecht uitkiezen op basis van bier en de eigen gewaarwordingen toetsen aan die van experts in zintuigelijke workshops. Er is ruimte voor thuisbrouwers, voor een biershop, voor gastronomische stands, live muziek, BBQ en nog veel meer. Het mooie is dat een deel van de opbrengst gedoneerd wordt aan de Italiaanse Vereniging voor Kankeronderzoek. Het festival ligt echt in niemandsland. Een unieke locatie bovenaan op een heuvel in een gerestaureerde hoeve tussen de wijngaarden en de zonnebloemvelden. De bezoekers kunnen er kennismaken met de rijke Belgische biercultuur en de Italiaanse artisanale brouwerijen. De Belgische biercultuur verlegt zijn grenzen en ontmoet de opkomende Italiaanse biercultuur. Een prachtige mix van bierbeleving.

Op zaterdag rijden we van Siëna naar Villaggio di Bibbiano, maar daar loopt het fout. Ze hadden ons verwittigd dat het moeilijk te vinden was, maar zo moeilijk had ik nu ook niet verwacht. Gelukkig komen we Isabelle van brouwerij Het Gulden Spoor tegen die ons de juiste onverharde weg aanwijst. Op onze eindbestemming aangekomen, parkeren we onze Fiat 500 aan de ‘Strade Bianchi’ en gaan we te voet de heuvelrug op langs talrijke tentjes waar vele bierliefhebbers overnachten. Een goed idee want ik zou het geen enkele bierliefhebber aanraden om op de onverlichte, fel kronkelende, onverharde wegen nog naar huis te rijden na de degustatie van een aantal bieren. De nazomer laat zich haar mooiste kant zien en het is dan ook tijd om ons naar de infostand te begeven voor een aantal jetons en een proefglas. De aanwezige Italiaanse gastronomie, muziek en andere moet nu even wijken voor onze ‘core business’, bier proeven.

Eerste brouwersstand op mijn ontdekkingstocht is de Noorse brouwerij Nögne Ö uit Grimstad, gesticht in 2002 door Gunnar Wiig en Kjetil Jikiun. De naam is oud-Deens voor ‘Naakt Eiland’ en is gebaseerd op een bekend 19^de eeuws gedicht genoemd ‘Terje Vigen’ van Henrik Ibsen, die een tijdje in Grimstad gewerkt heeft.  Hoofdbrouwer Kjetil Jikiun is zelf aanwezig en maakt duidelijk dat Nögne Ö een compromisloze brouwerij is die durft uit te pakken met speciallekes.

Zo een specialleke is de Asian Pale Ale, een verfrissende dorstlesser van slechts 4,5%. Troebele, oranjegele kleur met een volle kraag. Ruikt fruitig, citrus, hop en vooral citroengras. Smaakt bitter, fruitig, citrus en opnieuw vooral citroengras dat pas laat in het brouwproces toegevoegd wordt om zijn stevige aroma’s te behouden. Ideaal bij een Aziatisch gerecht. De Vic Secret IPA (7,5%) is al iets steviger en een ware smaakbom. Geur is ananas, passievrucht en mango. Smaak is citrus, ananas en zoete, rijpe vruchten (perzik ?). Een droge, bittere afdronk. Een heel aangenaam bier. Tenslotte probeer ik nog de Triple Wood Knot Brown, een ‘full body’ donker bier van 10% met caramel, chocolade, gedroogde vruchten, koffie, vanille, biscuit en zelfs lederaroma’s. Een windkracht tien bier om bij weg te dromen op een koude winteravond  in het Hoge Noorden. Gegarandeerd dat het poollicht zich van haar mooiste kant laat zien.

De buren van Nögne Ö komen eveneens uit Scandinavië,  het Deense To Öl. In 2005 kregen de huidige brouwers, Tobias Emil Jensen en Tore Gynther, les van Mikkel Borg Bjergsö, beter bekend onder zijn naam Mikkeller. Ze waren het palaver over hoe goed het bier vroeger wel was beu en experimenteerden er in de keuken van hun school ganse nachten duchtig op los om nieuwe smaken te ontwikkelen en ervoor te zorgen dat de Denen niet meer ‘probably’ maar ‘certainly’ fier mogen zijn op hun bier. Hard labeur met resultaat want de reputatie van Mikkeller is ondertussen bekend over de ganse wereld. In 2010 besloten Tobias en Tore dat de tijd rijp was dat hun gipsybrouwerij To Öl, Deens voor twee bieren, hun eerste bier op de markt bracht. Net zoals Mikkeller brouwen ze steeds op verplaatsing. Hun doel is in de eerste plaats compromisloze bieren te brouwen met een open mind en zich niet laten te verleiden tot het volgen van bepaalde trends en stijlen te copiëren. Ondertussen worden hun bieren al geëxporteerd naar 30 landen over de ganse wereld. Ik besluit om één van hun nieuwe bieren te proeven, Sur Mosaic. ‘Sur’ is Deens voor zuur en ‘Mosaic’ verwijst naar de gebruikte, Amerikaanse hopvariant. Het is een traditionale Pale Ale waaraan een melkzuur toets toegevoegd is. De combinatie van het melkzuur met de typische tropische fruitsmaak van mango en passievrucht, typisch voor de hopsoort Mosaic, geeft een prachtige combinatie. Als je even wegdroomt, denk je zelfs aan een aangename yoghurt met heerlijk vers fruit. Het tweede bier is is Garden of Eden (6,4%). Dit bier heeft guava, abrikozen, papaya, passievrucht en mango als ingrediënten. Vele mensen denken direct aan een multivitaminenvruchtensap, maar toch is het een aangenaam, hoppig bier met een verfrissende, zure nasmaak. Misschien toch wel iets teveel fruit voor vele bierliefhebbers.

Vooraleer de Italiaanse bieren op mijn smaakpapillen los te laten, ga ik nog langs bij de Catalaanse microbrouwerij Ca l’Arenys uit Barcelona. Hun visie is om de mensen te overtuigen van het mooie van de eigen streekproducten en de eenheidsworst uit de warenhuizen links te laten liggen. Daarom hebben ze een bedrijfje opgericht dat niet alleen artisanale bieren brouwt, maar ook brouwcursussen geeft, brouwinstallaties ontwerpt en verkoopt en een online shop heeft waar je alle nodige producten om te brouwen kunt kopen. Er schuilt dus een hele structuur achter deze ‘micro’brouwerij waarbij de kunst van het zelf brouwen volop gepromoot wordt. Een bier valt me onmiddellijk op : Guineu Riner, een bier van slechts 2,5%.  Met enig vooroordeel degusteer ik dit bier, maar uiteindelijk blijkt het één van de absolute toppers op Villaggio della Birra.  Sterke fruitige geur met vooral pompelmoes en witte druiven. Aangenaam prikkelend. Subtiele ondertonen van witte bloemen en vanille. De smaak is eerst zoet, maar vloeit dan toch uit in een aangename bitterheid. Een ideaal aperitiefbier !

Tijd om de Italiaanse artisanale brouwers op te zoeken. Mijn interesse voor Italiaanse bieren gaat terug naar het jaarlijkse feest van het Italiaanse bier dat georganiseerd wordt door Moeder Lambic Fontainas te Brussel. Daar kan je een rijk pallet aan Italiaanse bieren van het vat ontdekken en je laten verleiden tot een foodpairing met Italiaanse delicatessen. Het is bovendien praktisch dat je nadien aan een kraampje voor het café de Italiaanse bieren kan aankopen om later op jouw gemak thuis of onder vrienden te degusteren. Ik was vorig jaar bij Moeder Lambic Fontainas enorm verrast door het hoge niveau van deze Italiaanse bieren en besloot daarom om op ontdekking te gaan richting Italië.

De eerste brouwerij, Toccalmatto, is één van de bekendste artisanale Italiaanse brouwerijen. Ik laat me verleiden door de pittige Salty Angel van deze brouwerij uit Fidenza, in de buurt van Parma. Een Italiaanse brouwer die zich laat verleiden om een bier type Grodziskie te brouwen. Dat moet wel heel speciaal zijn. De geur is alvast verrassend. Ruik ik hier het typische zoute randje van een margarita met een schijfje citroen ? Bij dit donkerblonde bier proef je aroma’s van stro, mout, citrusvruchten en vooral zout.  Er is een perfecte balans tussen het zoute en het zure, fruitige zodat je onmiddelijk verlangt naar meer. Een aangename bittere afdronk. Het is een bier dat verfrissend is van de eerste slok tot de laatste druppel. Ik blijf in het Duitse gamma en kies voor een Dr. Caligari, biertype Berliner Weisse. Ik denk onmiddelijk aan een witbier, maar dit bier is knalrood met een witte schuimkraag. De geur en de smaak zijn veel frambozen met een melkzuur toets. Dit bier smaakt veel beter dan het eruit ziet. Een fruitig, verfrissend bier dat er mag zijn, maar zeker niet iedereen zijn/haar ‘cup of tea’.

De volgende brouwerij is de artisanale Barley brouwerij uit Cagliari, Sardinië. Deze brouwerij werd opgericht in 2006 door Nicola Perra en Isidoro Mascia. Alle bieren zijn niet-gepasteuriseerd, niet gefilterd en worden zoveel mogelijk gebrouwen met ingrediënten uit de streek zoals de druivensoort Zagara, verrijkt met oranje bloemenhoning van lokale imkers. De bieren Tuvi Tuvi (blonde ale) en Macca Meda (amber ale) zijn te pruimen, maar vooral de jongste Barley telg, Duenna, is geweldig. Dit bier type Saison heeft een fris boeket van citrus, exotisch fruit, iets kruidig en peper. De brouwers vertrouwen me toe dat er zelfs een toets balsamico toegevoegd is om het pittige, zuiderse karakter van Sardinië weer te geven. Het fruitige contrasteert mooi met het pikante en vormt een goede balans.  Dit bier verdient zijn plaats op restaurant bij een pikant Indisch of Thais gerecht of waarom niet bij een typische Sardijnse zeevruchtenschotel klaargemaakt met limoen en safraan.

Nog zo een klepper is de brouwerij Birra del Borgo uit Borgorose, in de buurt van Rieti. Birra del Borgo is net zoals Toccalmato één van de bekendere artisanale Italiaanse brouwerijen met een ongelofelijk gamma aan bieren. De bekendste bieren zijn ongetwijfeld ReAle en DucAle. Ik kies voor de minder bekende bieren die je buiten Italië heel moeilijk kan verkrijgen. Het ArcheoBirra Etrusca  verwijst naar het rijk van de Etrusken en heeft een mooi verhaal. Er worden uitsluiten ingrediënten gebruikt die gevonden zijn op archeologische sites : diverse granen, hazelnoten, rozijnen, honing en granaatappel. Dit project wordt gesuperviseerd door professor Patrick McGovern van de universiteit van Pennsylvania. Het bier wordt bij brouwerij Del Borgo hergist in klei amforen. Een no-nonsense complex bier dat niemand onberoerd laat. Verdomd moeilijk om te omschrijven. Misschien komt een Geuze Mariage Parfait van brouwerij Boon nog het dichst in de buurt, maar dan wel een variant met honing. Rare jongens, die Etrusken. Het volgende bier van brouwerij Del Borgo is Rubus, een zurig fruitbier met brett gist. Een amber bier met een intense smaak van frambozen, hout, Brett, leder en zelfs zwavel. Een droge afdronk zonder af te glijden tot een frambozensap.

Mijn dochter sleurt me naar de volgende stand, die van brouwerij Birrone uit Isola Vicentina, in de buurt van Vicenza. Bieren met leuke etiketten, maar iets minder mooie namen. Ik begin met het bier Fuckin’, een biertype porter van slechts 4,3%. Zware geroosterde toetsen, karamel, koffie en mokka zijn de voornaamste geurkenmerken. De smaak neigt vooral naar zwaar geroosterde koffiebonen, kakaopoeder en toch een vleugje bitter en hop. Dit bier doet me denken aan de betere Engelse porters. Cibus, bierstijl Weizen Bock, is het volgende bier. Een complex bier waarbij vooral veel tarwemout gebruikt wordt. De specifieke gist geeft het bier een deegachtig karakter. De smaak is voornamelijk zoet met aroma’s van brood, mout, bananen en zelfs een kaneeltoets. Een specialleke.

De uren vliegen voorbij en het wordt steeds moeilijker kiezen tussen de overige brouwers. Ik besluit om nog één Italiaanse brouwersstand te bezoeken. L’Olmaia heeft voor Buskers de Ecstay of Gold gebrouwen. De naam is een erebetoon aan de bekendste Italiaanse componist, Ennio Morricone, die in 1966 het prachtige lied ‘Ecstasy of Gold’ schreef voor de soundtrack van de film ‘The Good, the Bad and the Ugly’ geregiseerd door Sergio Leone. De verwachtingen zijn dus hoog.

Het is een hoppig, blond bier met aroma’s van tropisch fruit, citrus, den en gras. Een bitter bier met medium body en een heel lange afdronk. Smaakt naar meer.

Vooraleer de talrijk aanwezig Belgische brouwers te bezoeken, hou ik nog halt bij de Amerikaanse brouwer Pretty Things Beer & Ale Project uit Westport, Massachusetts. Dann en Martha hadden in 2008 net genoeg geld om een eerste bier te brouwen. Het was erop of eronder, maar het bier Jack D’Or was onmiddelijk een succes in Boston en omstreken. Jack D’Or is de treurende graan van gerst waarbij in het brouwproces alles begint. Hij is ‘the soul of beer’, de magiër die erin slaagt om zetmeel om te zetten in suiker en die alle ‘Pretty Things’ van bier samenbrengt. Het is duidelijk dat Dann en Martha graag hun verbeelding gebruiken. Jack D’Or is biertype Saison Americain dat duidelijk gebaseerd is op bieren zoals de Saison Dupont. Vijf moutsoorten en vier hopsoorten (Nugget, Styrian Golding, Columbus en Palisade) worden gebruikt. De hopsoort Palisade wordt op het einde toegevoegd en geeft het bier een extra bitter karakter. De vier gebruikte gistsoorten geven Jack D’Or een verfrissend, droog karakter. Er worden geen kruiden of citrus in dit bier toegevoegd. Enkel de basisingrediënten zoals mout, haver, rogge, suiker, hop en gist worden gebruikt. Na diverse bieren geproefd te hebben waarbij alle mogelijk kruiden toegevoegd werden, is dit een bier waarbij de natuur primeert. Back to basics.

Ik zou bijna vergeten dat het bierfestival ‘Villaggio della Birra’ ook een uitstalraam is om de Belgische biercultuur te verspreiden en een groot aantal kleinere Belgische brouwerijen aanwezig zijn : Boelens, De Cazeau, De la Senne, De Ranke, Den Hopperd, Den Triest (verdomd lekkere Saison), De Dochter van de Korenaar, Glazen Toren, Hof ten Dormaal, ’t Hofbrouwerijke, La Rulles, Struise Brouwers, Brouwers Verzet en Het Gulden Spoor. Deze laatste brouwerij wil ik toch even in de schijnwerpers zetten omdat Isabelle Depuydt me prachtig begeleidt heeft...waarvoor dank. Ik sluit ‘Villaggio della Birra’ af met een Netebuk, een goudblond, verfrissend zacht bitter bier met een kruidige en koppige afdronk. Netebuk is dan ook niks voor niks Westvlaams voor een koppig iemand.

Begin jaren 1900 was Gullegem een gemeente met eigen mouterij en brouwerij, genaamd St-Antoon.  Kamiel Vandamme was daar toen werkzaam.Na meer dan 100 jaar zitten de brouwgenen nog in het bloed.  In juni 1983 stichten de afstammelingen in de ouderlijke hoeve een bierrestaurant, ’t Rusteel. De passie voor bier brouwen zit in het bloed en in 1985 wordt het eerste roodbruin bier gebrouwen, Vlaskapelle. Nog eens 2 jaar later wordt de Netebuk gebrouwen naar een aloude legende en de regels van de echte Saison bieren. Door de jaren heen groeit de passie en wordt het biercafé een echt verfijnd restaurant met een brouwerij. In 2001 vloeien de eerste zelfgebrouwen liters uit de testinstallaties. Nog geen 2 jaar later wordt een volledige brouwzaal gekocht met vergisters. De filterkuip kan een beslag filtreren van 700l en de kookketel een brouwsel van 500l. Brouwerij ’t Brouwkot was geboren. In 2007 wordt de huidige installatie van 1200l aangekocht. Zo ontstaat brouwerij Het Gulden Spoor. Sinds 2013 is de volledige installatie verhuisd naar een hypermodern gebouw waar de nieuwste brouwtechnieken mogelijk zijn. De opslagcapaciteit is van 60hl naar 285hl gegaan, met de mogelijkheid om nog verder uit te breiden.  Een nieuwe bottelarij is aangekocht in september 2014. De machine kan 6000 flessen per uur draaien en heeft de mogelijkheid om alle flessen aan te kunnen. Plannen voor een volledig automatische brouwinstallatie van 40hl zijn aanwezig.

Jammer dat ik ’s zondags al moet doorreizen naar Rome, want  ‘Villaggio della Birra’ heeft nog niet al haar geheimen prijsgegeven . Op zondag staan bovendien een degustatielabo en een huisbrouwersmeeting op het programma waarbij diverse bierexperten aanwezig zijn. De deskundige Kuaska (Lorenzo Dabove, de grootste biergoeroe in Italië en de Prins van het Pajottenland) wordt bij de proeverijen bijgestaan door Tim Webb. Bij de huisbrouwersmeeting kunnen de hobbybrouwers hun bieren laten degusteren en onderling becommentariëren, technisch laten beoordelen en belangrijke tips en suggesties uitwisselen.

Ik kan al beginnen nadenken hoe ik mijn echtgenote kan overtuigen om volgend jaar terug te keren.